Człowiek – istota prymitywna

Nieżyjąca już Pani dr Elżbieta Sujak często w rozmowach podkreślała i przypominała, jak ważne jest, by w codzienności pielęgnować więzi łączące małżonków. Trwałość postaw i prawdziwe porozumienie rodzące jedność między małżonkami, nigdy nie były łatwe do urzeczywistnienia. Dwa tak różne światy, jak męski i żeński, w intymnej bliskości małżeństwa, zawsze stanowiły “mieszankę wybuchową”!

Dziś, do tych naturalnych we wspólnym życiu trudności dochodzą jeszcze, jawnie wrogie wobec małżeństwa i rodziny, ataki na podstawowe prawdy i wartości. Najbardziej bezbronni są najmłodsi. Społeczne środowisko życia jest już mocno skażone, więc dzieci najłatwiej nasiąkają otaczającymi je absurdami. A lewicowe szaleństwo nie ma granic, ani mety, więc tylko nadzieja w rodzicach, że postawią tej ogłupiającej indoktrynacji tamę – chociażby w najbliższym otoczeniu swojego dziecka. Do kwestionowania prawa naturalnego, dekalogu, już zdążyliśmy jakoś przywyknąć przez lata trwania PRL-u i trochę się na nie uodporniliśmy. Przed skutkami ataków na zdrowy rozsądek i na prawdę naukową, obronić nas powinny – wiara i rozum. Chrześcijaństwo, odwołujące się do godności i rozumności człowieka, zapewnia każdemu przestrzeń wolności. Unikatowe przesłanie nauki Jezusa oraz zrealizowany na ziemi przez Niego samego – ideał życia, budują mocny fundament, na którym warto oprzeć swoje życie.

Rodzimy się – naturalnie egocentryczni i po prostu lat trzeba, żeby najpierw zaakceptować konkurencyjne istoty obok siebie, a potem wejść z nimi w dobre relacje. W tym procesie największym utrudnieniem dla każdego jest osobista niedojrzałość, brak integracji wszystkich poziomów naszego człowieczeństwa.

Pani Doktor swą życiową misję obrony rodziny realizowała, przybliżając małżonkom zasady dobrego dialogu. Najpierw – spotykając się osobiście, a od jakiegoś czasu – już tylko przez swoje książki: “ABC psychologii komunikacji”, “Małżeństwo pielęgnowane”, “Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie”, “Poradnictwo małżeńskie i rodzinne”, “Rozważania o ludzkim rozwoju”, “Żyć lepiej”, “Życie jako zadanie”, “Sprawy ludzkie”. Jeszcze w ostatnich miesiącach Pani Elżbieta Sujak pracowała, przygotowując niektóre pozycje do wznowień wydawniczych. Ostatnio opracowane – “Życie jako zadanie” wydane zostało w Opolu. “Rozważań o ludzkim rozwoju” już Pani Doktor nie dokończyła poprawiać. Niżej poprawione fragmenty tej książki:

Człowiek istota prymitywna

            Zastanawiając się nad punktem startu w rozwoju człowieka dorosłego, można natrafić na trudności, bo określenie “prymitywny” to według słownika – prostacki, ograniczony, nieokrzesany, niewykształcony. Dobrze więc byłoby wyjść z takiego punktu: prymitywny – znaczy nie ukształtowany świadomie. W określeniu “człowiek prymitywny” nie mieści się ocena, tylko charakterystyka. Określenie to nie powinno więc wzbudzać reakcji emocjonalnej potępienia. Człowiek prymitywny przeważnie nie ponosi winy za to, że nim jest (…)

            Charakterystyczne dla człowieka prymitywnego jest przede wszystkim to, że nie zastanawia się nad tym, jakim jest. Nie przeżywa żadnego zaniepokojenia sobą, swoim postępowaniem. Nie myśli o tym, jakim powinien być, choć może bardzo żywo marzyć o tym, jakim chciałby być. A chciałby (jeśli jeszcze nie uważa się za takiego) – być przede wszystkim silnym, pięknym, sprawniejszym od innych w myśleniu i działaniu. Chce innych sobie podporządkować, żeby się go bali, podziwiali i naśladowali (…). Ceni sobie swoją od innych niezależność i nie pozwala związać się niczym: ani obowiązkiem, ani miłością, ani wspólnym losem. Porzuca sprawy i ludzi, którzy przestali go interesować. Im przypisuje winę, że nie potrafili go zatrzymać, że pozwolili, by się znudził, że przestali stanowić dla niego wartość. Funkcjonuje, skoncentrowany prawie wyłącznie na spontanicznym zaspokajaniu swoich aktualnych “głodów”. Ceni rozrywki, szczególnie te, które budzą w nim nowe pożądania. Oraz takie, w których zastępczo może przeżywać “przygody” w jego aktualnym życiu nieosiągalne. Utożsamia się w nich z bohaterem silnym, bezwzględnym, nieustraszonym, zwycięskim, niepokonanym i atrakcyjnym seksualnie.

            Człowiek prymitywny dzieli ludzi i przedmioty na trzy grupy: pożądane, obojętne i stanowiące przeszkody. Wydarzenia i zjawiska ocenia według swego egocentrycznego punktu widzenia jako: korzystne, obojętne i niekorzystne. Wobec wszelkich propozycji stosuje proste kryterium: “co z tego będę miał?” oraz “czy ryzyko nie jest zbyt wielkie?”. W każdej sytuacji pozbawienia czy nieosiągnięcia przedmiotu pożądania, budzą się w nim wrogość i gniew, które zwracają się przeciwko sprawcy porażki. Wszelkie niepowodzenia, niedosyt, brak, uważa za spowodowane przez innych – zawsze potrafi wskazać winowajcę. Ta cudza wina wystarcza, by odpowiedzieć na pytanie: “dlaczego tak się stało?”. Niedostępne jest mu pojęcie odpowiedzialności w znaczeniu innym niż “karalność”. (…)

            Człowiek prymitywny jest istotą zintegrowaną, zwartą, swoiście zharmonizowaną wokół swego centralnego punktu odniesienia. Jest wolny od niepokoju i wątpliwości, bo wszystko, co zakłóca jego dobre samopoczucie psychiczne, ma swoje źródło, z jego punktu widzenia – poza nim. Nie jest też w swej osobowości ograniczony, rozszerza ją o wszystko, co nazywa “swoim”: o swoich partnerów, swoje dzieci, o wszystko, co posiada i co zdobył. Czasem rozszerza siebie o wartości w swej istocie nieprzywłaszczalne, gdy mówi o swoim kraju, o swoich ideałach czy o swoim Bogu. (…) Na miarę swych życiowych potrzeb i ambicji człowiek prymitywny udoskonala swoje metody działania, przyswaja potrzebną wiedzę. Może posiadać chłonną inteligencję, której rozwój zależny będzie od wyznaczonego celu dążenia. O wyborze środków działania, decyduje tylko ich potencjalna skuteczność. Właściwie wszystko, czego zapragnie w życiu, uważa za należne sobie i jedynym problemem jest możliwie najprostszy i najbezpieczniejszy sposób osiągnięcia celu.

( – I tu może zaskakująca refleksja Pani Doktor: w każdym z nas tkwi – “człowiek prymitywny”!)

Ale nie będzie łatwe odnalezienie tych cech we własnym “ja”, bo nauczono nas, traktować je jako godne potępienia i zawstydzające. Zostały więc stłumione, aż do zaprzeczenia włącznie. To fakt, że człowiek o takich cechach musi stanowić źródło żywej irytacji dla swojego otoczenia. Wtedy, gdy się przez życie przepycha łokciami, potrącając między innymi i mnie. Traktując mnie jak przedmiot, a w najlepszym razie jak powietrze, szuka korzyści wbrew interesom innych ludzi i wbrew moim interesom. Otóż to. Ta irytacja, jaka się w nas budzi wobec istoty demonstrującej wszystkie opisane cechy, to właśnie irytacja drugiej istoty prymitywnej, której autonomia została naruszona. To w mój egocentryczny system wdziera się intruz kwestionujący oczywistość supremacji moich dążeń i uprawnień na terenie, który uważam za własny. (…)

            Cechą charakterystyczną dla prymitywnej osobowości ludzkiej jest przede wszystkim – egocentryzm. “Ja” stanowi centralny punkt odniesienia i termometr przeżywania emocjonalnego. Istotną cechą jest też dominowanie potrzeb elementarnych i nieliczenie się z potrzebami innych ludzi (“ja muszę mieć”, “mam prawo do szczęścia”). W wartościowaniu brak obiektywnego systemu wartości. Ocena opiera się o skalę: przyjemny – przykry, korzystny – szkodliwy. Nawet wówczas, gdy posługuje się pojęciem dobra i zła, jest to: “dobre dla mnie” lub “złe dla mnie”. W osobowości prymitywnej “ja” stanowi słońce  w układzie akceptowanej rzeczywistości – i doprawdy, prawie kosmicznej katastrofy trzeba, aby ten układ mógł się zmienić.

W punkcie startu człowiek dorosły jest najczęściej istotą prymitywną i rozwój człowieka trwa całe życie!

 

Nadchodzi Wielki Tydzień!

Życzmy sobie wzniesienia się ponad: zakupy, porządki, świąteczną krzątaninę, zajączki i malowane jajka – byśmy nie przeoczyli najważniejszego!

Chrystus pokonał na krzyżu śmierć i wszystko zło!

Jego mocą, też tak – możemy zwyciężać!