– Wśród licznych świadectw o przeszłości niezwykle ciekawą i żywotną grupę stanowią pieczęcie, które są znakami przypisanymi określonym społecznościom lokalnym – pisze Jerzy Parys, autor wydanego w Pawonkowie (2012) “Herbarzu Ziemi Lublinieckiej oraz twórca większości herbów gmin i sołectw przynależnych do powiatu lublinieckiego.
Po raz kolejny sięgamy po bogaty dorobek Jerzego Parysa, tym razem przyglądając się pieczęciom odnalezionym na naszym obszarze.
– Pieczęcie gmin wiejskich pojawiły się w XVII i XVIII wieku i były wyróżnikiem miejscowości – czytamy w kolejnych fragmentach “Herbarzu Ziemi Lublinieckiej” – To właśnie król pruski, Fryderyk II Wielki, po zajęciu Śląska (1742) zobowiązał wszystkie Gminy Wiejskie do posiadania własnych pieczęci gminnych. Wtedy powstawały w każdej wiosce samorządy gminne, wybierane demokratycznie. Pieczęci nie mogły posiadać małe osady oraz przysiółki rolnicze podległe panom – podkreśla Jerzy Parys.
Rada Gminy była najniższą jednostką administracji rządowej, zaś symbolem samodzielności prawno-administracyjnej gminy była pieczęć. Godło wybierała sama Gmina i wyobrażało ono najczęściej postać patrona wioski, lub inny związany z gminą znak rozpoznawalny, były nimi nazwa miejscowości, charakterem pracy ludności, znaczący obiekt, taki jak kościół, krzyż, kaplica, zamek itp.
Nasi przodkowie, także ci nie umiejący czytać, otrzymywali za pomocą tych pieczęci informację wyróżniającą ich miejscowości. Na Górnym Śląsku na Ziemi Lublinieckiej, już na początku XVIII wieku, szereg miejscowości miało swe pieczęcie z godłem. Najstarsze piecze wg wspomnianego już M. Gumowskiego autora książki pt. „Herby i pieczęcie miejscowości woj. Śląskiego”, i wydania niemieckiego datowane były: Lubliniec -1590 rok, Prądy – 1705 rok, Brusik, Klekotna i Kochanowice – 1742 rok, Kokotek, Kuczów i Pawonków 1750 rok oraz Lisowska Kolonia, Kamienica – 1805 rok.
Pierwsze pieczęcie z XVIII wieku miały nadruki w języku niemieckim. Wyjątkiem na ziemi lublinieckiej były Boronów i
Draliny. Napisy na ich pieczęciach były w języku łacińskim. Po odzyskaniu niepodległości, od roku 1927 nastąpiły zmiany. Pieczęcie były owalne a w górnej ich części umieszczony był wizerunek godła państwowego, poniżej napisy w języku polskim. Własnych wyróżników już nie stosowano.
Po II wojnie światowej heraldyka samorządowa nie istniała. Dopiero w latach 60-tych powracano do tradycji, niejednokrotnie zmieniając zasady – przystosowując je do wyznawanej ideologii. Renesans heraldyki lokalnej nastąpił pod koniec XX wieku, kiedy po nowym podziale administracyjnym i zmianach po roku 1998, jednostki samorządu terytorialnego mogą samodzielnie ustanawiać swoje herby i flagi zgodnie z zasadami heraldyki, weksylologi i miejscowej tradycji historycznej.
Z pośród aktualnej listy 4 miast (w nich 14 dzielnic) i 71 sołectw Ziemi Lublinieckiej, w przeszłości pieczęcią z godłem posługiwały się 62 gminy wiejskie. Jaka symbolika została zamieszczona przez naszych przodków na swych pieczęciach gminnych w XVIII i XIX wieku, obrazuje nam to, co wtedy było dla nich najważniejsze, z czego byli najbardziej dumni i jaki znak był rozpoznawalny dla ówczesnych gmin.
Oto opisy ich godła:
Babienica – klęcząca pod krzyżem kobieta („baba”),
Boronów – brona,
Brusiek – poziomo ułożony oprawiony młot kowalski,
Ciasna – trzy drzewka i trzy gwiazdy,
Chwostek – trzy gwoździe skrzyżowane,
Cieszowa – dwa drzewka i strzelba,
Draliny – serce z trzema pączkami kwiatów,
Droniowice – widły między dwoma gwiazdami,
Droniowiczki – pień na murawie na nim ptak w prawo, po bokach drzewa,
Dzielna – poziomo ułożony oprawiony młot kowalski,
Glinica – fajansowy dzban między dwoma drzewami,
Głowczyce – pionowo oprawiony młot kowalski,
Gosławice – lew stojący w prawo,
Gwoździany – drzewo na zaoranej ziemi,
Harbułtowice – waga kupiecka,
Jawornica – drzewo stojące ( jawor) po trzy kwiaty z lewej i prawej strony,
Kalina – krzyż pomiędzy dwoma stylizowanymi drzewami kaliny,
Kamienica Śl. – stos kamieni,
Klekotna – stylizowany dąb z pnia wyrastające dwie gałęzie,
Kochcice – serce z trzema strzałami,
Kochanowice – chłop z siekierą na ramieniu pomiędzy dwoma drzewami,
Kokotek – kogut w prawo,
Kolonia Strzebińska – jodła,
Kośmidry – stojący lew w prawo, z młotem nad kowadłem,
Koszęcin – ręczna piła stolarska z kabłąkiem,
Kuczów – młot żelaznyw lewo nad kowadłem,
Ligota Dobrodzieńska – dwie kosy przecinające się ukośnie,
Ligota Woźnicka – koło od wozu z jedenastoma szprychami,
Lisowice – lis biegnący w prawo na tle lasu,
Lisów Kolonia – drzewo liściaste
Lubecko – kościół,
Lubliniec – orzeł piastowski po prawej i pięć gwiazd po lewej,
Lubliniec Zamek – zamek z flagą
Lubsza – pług,
Łagiewniki Wielkie – lew drapiący drzewo z trzema konarami,
Łagiewniki Małe – dwie kaplice, po prawej mała po lewej duża z kopułą,
Łany – pięć kłosów wyrastających z ziemi,
Makowczyce – główka maku z dwoma liśćmi,
Molna – kosa stojąca w prawo na trawiastym podłożu,
Olszyna – grabie skrzyżowane z kosą,
Panoszów – drzewo liściaste z symetrycznie ułożonymi gałęziami,
Pawonków – dwie strzały ułożone w kształcie litery V nad nimi korona,
Piasek – kościół i topola,
Pludry – jaskółka w locie w prawo.
Psary – pies stojący w prawo z ogonem do góry,
Rusinowice – biegnący koń w prawo,
Rzędowice – wyrwane drzewo liściaste z korzeniami,
Sadów – dzwonnica sześcioboczna z krzyżem,
Sadów Górny – kogut pod drzewem,
Sadów Dolny – kościół
Sieraków – insygnia bogini sprawiedliwości (waga, opaska i miecz),
Skrzydłowice – wiatrak
Solarnia – biegnący jeleń przez las w prawo,
Steblów – grabie pionowo ustawione
Strzebiń – grabie skośnie ustawione zębami w prawy dół,
Szemrowice – stojący lemiesz pługa pomiędzy dwoma kłosami po bokach,
Warłów – drzewo liściaste na ziemi,
Wędzina – anioł na wzgórzu w prawo z chorągwią w ręku,
Wierzbie – wierzba wolnostojącą na ziemi,
Woźniki – orzeł piastowski po prawej i pół koła po lewej
Zborowskie – gwiazda pięcioramienna,
Zielona – młot na kowadłem po prawej oraz jodła po lewe
Zwóz – kosa stojąca w prawo nad nią korona po bokach po trzy kłos.
Wśród nich były takie, które w przeszłości posiadały samodzielność i pieczętowały się stemplem z godłem. Miejscowości te
zostały wchłonięte do miast lub podporządkowano je innym jednostkom administracyjnym. Przykładem tego są: Steblów, Kokotek, Droniowiczki, Lubliniec Zamek – wchodzące w skład miasta Lublińca, Kolonia Strzebińska – obecnie jest częścią sołectwa Strzebiń, Sadów Dolny i Górny – stanowią Sadów, Łany k/Woźnik – są częścią Woźnik. Kuczów i Zielona wchodzą – w skład miasta Kalety.
Godła nie posiadało na pieczęci 27 gminy wiejskich, a posługiwały się tylko pieczęcią z napisem. Między innymi są to: Bzinica Stara i Nowa, Hadra, Lisów, Dębowa Góra, Jeżowa oraz szereg innych. Wśród tych miejscowości, które posiadały wyobrażenia na pieczęciach, jestem w posiadaniu 44 ksero-kopie, w tym 4 w dwu wersjach. Kopie te to pieczęcie, Lisowic, Lubecka, Pawonkowa i Psar. Pieczęcie z godłem, były wzorami do utworzenia herbów poszczególnych miejscowości.
Na podstawie: Herbarz Ziemi Lublinieckiej, J. Parys, Pawonków, 2012 / Całość TUTAJ (pdf).
Źródło: lubliniec.starostwo.gov.pl
