Kultowa ikona Katowic w niebezpieczeństwie? Część obiektu do wyburzenia.

Katowicka hala Spodek, jeden z najbardziej rozpoznawalnych obiektów architektonicznych w Polsce, zmaga się z poważnymi problemami technicznymi. Ekspertyza nie pozostawia złudzeń – zewnętrzne tarasy i schody tej futurystycznej konstrukcji wymagają natychmiastowego wyburzenia i odbudowy.

Problemy techniczne i konieczna rozbiórka

Ekspertyza techniczna przeprowadzona w 2023 roku przez firmę Statyk Sp. z o.o. ujawniła alarmujący stan zewnętrznych tarasów i schodów Spodka. Badania wykazały poważne uszkodzenia, w tym korozję prętów zbrojeniowych, ubytki konstrukcji sięgające nawet 100%, destrukcję żelbetowych belek i płyt, liczne pęknięcia oraz uszkodzenia otuliny prętów. Dodatkowo balustrady nie spełniają już obecnych norm bezpieczeństwa, a problemy z odprowadzaniem wody opadowej pogłębiają degradację konstrukcji.

Tarasy i schody, choć mogą wydawać się drugorzędnym elementem, stanowią integralną część oryginalnej koncepcji architektonicznej Spodka. Charakterystyczne otoczaki zdobiące tarasy pojawiają się również na elewacji budynku, co podkreśla spójność całego projektu.

Władze Katowic podjęły już działania, ogłaszając przetarg na wykonanie dokumentacji projektowej wyburzenia i odtworzenia tarasów. Budżet przeznaczony na ten cel przekracza 879 tysięcy złotych. Realizacji inwestycji możemy spodziewać się w niedługim czasie.

Historia katowickiego Spodka – jak powstała kosmiczna konstrukcja

Początki Spodka sięgają 1959 roku, kiedy rozpisano konkurs architektoniczny. Zwycięski projekt stworzył warszawski zespół z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego, w którego skład wchodzili architekci Jerzy Hryniewiecki, Maciej Gintowt i Maciej Krasiński. Konstrukcją zajęli się inżynierowie prof. Wacław Zalewski, Andrzej Żórawski i Aleksander Włodarz.

Projekt był tak odważny i nowatorski na tle socrealistycznej architektury, że ówczesny wojewoda śląski, generał Jerzy Ziętek, zmienił pierwotne plany i zamiast w chorzowskim Parku Kultury i Wypoczynku zdecydował o budowie hali w samym centrum Katowic. Wówczas też rozszerzono funkcjonalność obiektu o lodowisko, hotel, przychodnię, salę gimnastyczną i pływalnię.

Budowa rozpoczęła się w 1964 roku i trwała siedem lat, aż do 1971. Uroczyste otwarcie odbyło się 9 maja 1971 roku, w obecności ponad 12 tysięcy gości, a wydarzenie uświetniły występy zespołu „Śląsk”, Anny German i Ewy Decówny.

Konstrukcja testowana przez wojsko

Podczas budowy pojawiały się głosy sceptyków, że konstrukcja nie wytrzyma ciężaru pełnej widowni. Po ukończeniu obiektu przeprowadzono więc nietypowy test – do hali sprowadzono 4000 żołnierzy, którym rozkazano tupać i skakać. Pomiar wibracji nie wykazał żadnych odstępstw od normy, potwierdzając wytrzymałość budynku.

Wbrew powszechnym opiniom, futurystyczny kształt Spodka nie był tylko kaprysem architektów zafascynowanych podbojami kosmosu. Według obliczeń Wacława Zalewskiego, tylko taka konstrukcja mogła wytrzymać wstrząsy górnicze. Kopuła wspierana jest przez 120 stalowych żeber i stalowe liny, co zapewnia jej wyjątkową stabilność.

Nowe życie legendarnej hali

Mimo problemów konstrukcyjnych, Spodek pozostaje aktywnym centrum wydarzeń kulturalnych i sportowych. Zarządzający obiektem PTWP ogłosił właśnie powstanie nowego lokalu gastronomicznego w hali – Spodek Cafe. W przeciwieństwie do dotychczasowych punktów otwieranych tylko na czas wydarzeń, ma to być całoroczny koncept.

Spodek Cafe, mający funkcjonować jako śniadaniownia i klubokawiarnia, został otwarty 2 marca 2025 roku. Jak zapowiadają twórcy, jest to przestrzeń z ideą, łącząca codzienność z wyjątkowymi spotkaniami i inspirującymi wydarzeniami, wypełniona muzyką, sztuką i twórczymi warsztatami.

50 lat historii i niezliczone wydarzenia

Przez ponad pięć dekad istnienia Spodek stał się areną niezliczonych wydarzeń kulturalnych i sportowych o międzynarodowej randze. Na jego scenie występowały największe gwiazdy światowej muzyki, m.in. Tina Turner, Iron Maiden, Metallica, Jimmy Page i Robert Plant, The Cure, Black Sabbath, Pearl Jam, Rammstein oraz Deep Purple.

Hala widowiskowa może pomieścić na trybunach łącznie 11 016 osób, rozmieszczonych w 35 sektorach. Spodek był również miejscem premier i wydarzeń historycznych – 7 czerwca 1972 roku zaprezentowano w nim fiata 126p podczas Wielkiej Wystawy Samochodów, którą odwiedziło 250 tysięcy osób. Tego samego dnia Spodek odwiedził także kubański przywódca Fidel Castro.

Modernizacja i zwiedzanie

W 2011 roku obiekt przeszedł gruntowny remont, podczas którego wymieniono 30 tysięcy azbestowo-cementowych łusek pokrywających elewację na aluminiowe, usuwając przy tym 100 ton szkodliwego azbestu. Spodek jest dziś jednym z pierwszych na świecie obiektów z dachem skonstruowanym według systemu tensegrity.

Dla miłośników architektury i historii istnieje możliwość zwiedzania Spodka.  Podczas zwiedzania można zobaczyć miejsca zwykle niedostępne dla gości, w tym pomieszczenia VIP-owskie i tzw. „katakumby”.