Po analizie kompetencji Rady Gminy i Rady Powiatu, dziś prześwietlamy stanowisko wójta. Obecnie w samorządzie wójt pełni funkcję organu wykonawczego gminy obok burmistrza i prezydenta miasta. Wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Wójt może zostać wójtem nawet wówczas, gdy nie uzyska on poparcia mieszkańców w wyborach – dlaczego?
Do zadań wójta należy w szczególności:
- przygotowywanie projektów uchwał rady gminy
- określanie sposobu wykonywania uchwał
- gospodarowanie mieniem komunalnym
- wykonywanie budżetu
- zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z:
- funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,
- członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta,
- zatrudnieniem w administracji rządowej,
- mandatem posła lub senatora.
Wybieranie i odwoływanie Wójta:
Wójt jest funkcjonariuszem publicznym, wybieranym od 2002 roku w wyborach powszechnych. Jego kadencja rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta.
Jeżeli w wyborach brał udział jeden kandydat na wójta i nie zdobył on więcej niż połowy głosów, wyboru wójta dokonuje rada gminy większością bezwzględną, w obecności przynajmniej połowy radnych. Podobnie postępuje się w razie braku kandydatów. O urząd wójta może starać się wówczas każdy mieszkaniec gminy wskazany przez członków nowej rady. Jeśli zatem do Rady Gminy dostaną się kandydaci z Komitetu Wyborczego niedoszłego wójta, mogą oni wskazać… jego osobę jako kandydata na to stanowisko! Mało tego – jeśli “swoi ludzie” stworzą większość i zagłosują jak trzeba… wówczas wójt zostanie wójtem, nawet wbrew woli mieszkańców. Jeśli rada nie znajdzie kandydatów, wówczas Premier RP wyznacza swojego przedstawiciela (komisarza), który będzie pełnił obowiązki wójta w danej gminie.
Funkcjonariusza publicznego – wójta można jednak odwołać poprzez referendum lokalne w trakcie trwania kadencji, do zarządzenia którego potrzebny jest wniosek co najmniej 10% wyborców. Referendum jest ważne, gdy udział w nim weźmie nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego wójta. Ponadto wójt może być odwołany przez Prezesa Rady Ministrów, jeżeli rażąco narusza postanowienia Konstytucji lub inne ustawy. W razie wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji (np. w razie odmowy złożenia ślubowania, złożenia pisemnej rezygnacji, śmierci, odwołania z urzędu) funkcję wójta, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni komisarz, tj. osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
W Polsce wójtem nie może być osoba nieposiadająca obywatelstwa.
Zastępstwo
Wójt, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. Liczba zastępców wójta nie może być większa niż:
jeden w gminach do 20 000 mieszkańców
dwóch w gminach do 100 000 mieszkańców
trzech w gminach do 200 000 mieszkańców
czterech w gminach powyżej 200 000 mieszkańców.
W sytuacji, gdy wójt nie może wykonywać swych kompetencji w wyniku np. tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne, odbywania kary aresztu albo niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej powyżej 30 dni, kompetencje wójta z mocy prawa przejmuje jego zastępca, a w sytuacji gdy powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca.
